Przez wiele lat temat automatyki budynkowej rozwijał się głównie w sferze technologii – producenci wprowadzali nowe sterowniki, czujniki, protokoły i aplikacje. Dziś kierunek rozwoju wyznaczają już nie tylko innowacje techniczne, ale przede wszystkim prawo i polityka klimatyczna Unii Europejskiej.
Nowe dyrektywy: EPBD (Energy Performance of Buildings Directive), EED (Energy Efficiency Directive )i NIS2 (Network and Information Security Directive), znacząco zmieniają to, jak powinny być projektowane, modernizowane i zabezpieczane budynki.

To, co jeszcze kilka lat temu było zaleceniem lub trendem, dziś staje się obowiązkiem.

EPBD – dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków

Zaktualizowana w 2024 roku dyrektywa EPBD to jeden z kluczowych filarów unijnej polityki dekarbonizacji sektora budownictwa. Jej celem jest, by wszystkie nowe budynki w Unii były zeroemisyjne (zero-emission buildings), a istniejące – modernizowane tak, aby systematycznie zbliżały się do tego poziomu.

W praktyce oznacza to, że każdy budynek będzie musiał:

• posiadaćsystemy automatycznego monitorowania i kontroli zużycia energii,

• umożliwiaćzdalny odczyt danych z liczników i systemów HVAC,

• wykazywać„gotowość inteligentną”, czyli zdolność do interakcji z siecią energetyczną i reagowania na sygnały z zewnątrz.

Tę gotowość mierzy tzw.Smart Readiness Indicator (SRI)– europejski wskaźnik, który ocenia, w jakim stopniu budynek potrafi samodzielnie zarządzać energią, komfortem i bezpieczeństwem użytkowników. W przyszłości SRI może stać się częścią certyfikacji obowiązkowej, podobnie jak świadectwo charakterystyki energetycznej.

Dyrektywa kładzie też silny nacisk namodernizację budynków publicznychi dużych obiektów komercyjnych. Automatyka budynkowa nie jest więc już „opcją” poprawiającą komfort, ale narzędziem do spełnienia wymogów prawnych.

EED – efektywność energetyczna i obowiązek pomiaru

Równolegle z EPBD obowiązuje zaktualizowana dyrektywa EED (Energy Efficiency Directive), która określa konkretne cele redukcji zużycia energii w skali całej Unii.
EED wymaga, by państwa członkowskie dążyły do zmniejszenia zużycia energii końcowej o 11,7% do 2030 roku, a w sektorze publicznym – aż o 1,9% rocznie.

Aby to osiągnąć, budynki muszą być nie tylko energooszczędne, ale takżecyfrowe i mierzalne. Dyrektywa nakłada obowiązek:

• instalowania systemów automatycznego monitoringu i raportowania zużycia energii,

• regularnego audytu energetycznego wspieranego danymi z automatyki,

• stosowania inteligentnych liczników, które mogą komunikować się z platformami zarządzania energią.

W praktyce każdy większy obiekt – biurowy, handlowy, publiczny – będzie musiał posiadać system, który pozwala gromadzić dane o zużyciu energii i przekazywać je do centralnych systemów raportowych.
To ogromna zmiana: do niedawna automatyka była domeną komfortu, teraz staje się narzędziem legislacyjnym.

NIS2 – cyberbezpieczeństwo infrastruktury technicznej

Kolejną ważną regulacją jest dyrektywa NIS2, która wchodzi w życie w 2025 roku. Dotyczy ona bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych, ale po raz pierwszy obejmuje równieżsystemy techniczne w budynkach, czyli tzw. OT (Operational Technology).

W praktyce oznacza to, że zarządcy dużych obiektów – centrów handlowych, lotnisk, hoteli, szpitali czy parków biznesowych – będą musieli:

• wprowadzić polityki zarządzania cyberbezpieczeństwem,

• stosować segmentację sieci i kontrolę dostępu do systemów BMS,

• prowadzić rejestry incydentów i regularne testy bezpieczeństwa,

• szkolić personel techniczny i serwisowy.

NIS2 nakłada także obowiązek zgłaszania poważnych incydentów bezpieczeństwa w określonym czasie.
W praktyce dla branży automatyki oznacza to, że każdy system sterowania– od HVAC po oświetlenie – musi być projektowany w duchu„security by design”, z uwzględnieniem protokołów szyfrowania i autoryzacji użytkowników.

Regulacje jako motor innowacji

Choć wielu inwestorów i zarządców postrzega nowe przepisy jako wyzwanie, w rzeczywistości to właśnie one stają się głównym motorem rozwoju technologii automatyki.

EPBD i EED wymuszają wdrażanie czujników, systemów analitycznych i platform zarządzania energią.
NIS2 – wprowadza do tej branży standardy bezpieczeństwa znane dotąd tylko w IT.
W efekcie powstaje nowa generacja inteligentnych budynków: nie tylko energooszczędnych, ale też bezpiecznych, transparentnych i gotowych do integracji z siecią energetyczną.

Dzięki otwartym protokołom (BACnet/SC, MQTT, OPC UA) i architekturze opartej na danych, budynki stają się częścią większego systemu – infrastruktury miejskiej, energetycznej i cyfrowej.
To już nie pojedyncze instalacje, ale cyfrowe węzły w europejskiej sieci zrównoważonego rozwoju.

Nowa rola automatyki w zarządzaniu nieruchomościami

Wszystkie te regulacje prowadzą do jednego celu: budynki mają być zarządzane na podstawie danych, a nie intuicji.
Systemy automatyki, które kiedyś służyły głównie do sterowania, dziś są fundamentem zgodności z przepisami.
To z ich poziomu odczytywane są wartości zużycia energii, emisji, komfortu i dostępności.

W praktyce oznacza to zmianę roli integratorów, facility managerów i operatorów technicznych. Ich zadaniem nie jest już tylko utrzymanie sprawności systemów, ale zarządzanie informacją– tworzenie środowiska, które spełnia wymogi prawne, a jednocześnie pozostaje efektywne i komfortowe.

Przyszłość: zbieżność prawa i technologii

Nowe unijne regulacje można odczytywać nie jako ograniczenie, ale jako plan rozwoju branży na kolejne 10–15 lat.
Dyrektywy EPBD i EED kierują automatykę w stronę dekarbonizacji i efektywności energetycznej,
a NIS2 – w stronę bezpieczeństwa i odpowiedzialności cyfrowej.

Wszystkie trzy razem tworzą ramy dla tego, co można nazwać europejskim standardem inteligentnego budynku: mierzalnego, zintegrowanego, bezpiecznego i świadomego swojego wpływu na środowisko.

Dzięki nim automatyka budynkowa przestaje być dodatkiem – staje się nieodzownym elementem zrównoważonego rozwoju i zgodności prawnej.