Cyberbezpieczeństwo w systemach automatyki budynkowej — realne wyzwania i kierunki działań 2025
Cyberbezpieczeństwo w systemach automatyki budynkowej — realne wyzwania i kierunki działań 2025
Automatyka budynkowa przestała być zamkniętym systemem technicznym. Dzisiejsze BMS-y, systemy HVAC, oświetlenia, kontroli dostępu i zarządzania energią są połączone z siecią, zdalnie dostępne, często zintegrowane z platformami chmurowymi lub aplikacjami mobilnymi.
To daje ogromne możliwości, ale równocześnie wprowadza budynki w świat realnych zagrożeń cybernetycznych.
W 2025 roku cyberbezpieczeństwo infrastruktury budynkowej przestaje być tematem „dla informatyków” — staje się obowiązkiem zarządców obiektów, integratorów i właścicieli nieruchomości.
Dlaczego to ważne — przypadki z ostatnich lat
W ostatnich latach odnotowano kilkadziesiąt poważnych incydentów, które dotyczyły systemów automatyki:
Atak na system HVAC dużej sieci handlowej w USA (2013)— włamanie przez zdalny serwer serwisowy dostawcy systemu wentylacji doprowadziło do kradzieży danych klientów.
Incydenty ransomware w biurowcach i hotelach (2020–2024)— blokowanie systemów dostępu, wind czy klimatyzacji w zamian za okup.
Europejskie raporty ENISA (2024)wskazują, że liczba cyberataków na systemy „operacyjne” (OT) rośnie o ok. 20% rocznie, a automatyka budynkowa jest jednym z najsłabiej zabezpieczonych segmentów infrastruktury.
Nie są to przypadki teoretyczne – to realne zdarzenia, które kosztowały firmy miliony euro, przestoje i utratę reputacji.
Czym jest OT, a czym IT – i dlaczego to ma znaczenie
W budynkach coraz częściej współistnieją dwa światy:
IT (Information Technology)– sieci komputerowe, serwery, systemy biurowe, aplikacje.
OT (Operational Technology)– sterowniki PLC, urządzenia HVAC, czujniki, panele BMS.
Historycznie OT działało w izolacji, ale dziś jest zintegrowane z IT (np. dostęp do danych przez internet, zdalny serwis, analityka w chmurze).
Ta konwergencja daje nowe możliwości, ale też poszerza powierzchnię ataku– bo klasyczne zabezpieczenia IT często nie wystarczają w środowisku sterowania przemysłowego.
Kluczowe podatności systemów automatyki
Stare oprogramowanie sterowników– brak aktualizacji, często od lat.
Zdalny dostęp bez odpowiedniego uwierzytelnienia (np. loginy fabryczne, dostęp przez RDP bez VPN).
Brak segmentacji sieci – jeden incydent może sparaliżować całą infrastrukturę (np. HVAC, windy, oświetlenie).
Nieautoryzowane urządzenia IoT – tanie czujniki lub moduły Wi-Fi, które wprowadzają luki bezpieczeństwa.
Zależność od zewnętrznych dostawców – serwisanci często mają zdalny dostęp, a kontrola nad tym dostępem jest ograniczona.
Raporty BSI (Niemcy) i ENISA (UE) potwierdzają, że te pięć kategorii odpowiada za ponad 80% incydentów w środowiskach budynkowych.
Nowe regulacje: NIS2 i dyrektywy UE
Dyrektywa NIS2 (EU 2022/2555)
Od 2024 roku obowiązuje zaktualizowana dyrektywa NIS2, obejmująca m.in. podmioty zarządzające infrastrukturą krytyczną, energetyką, transportem, a także dużymi obiektami publicznymi.
W praktyce oznacza to, że operatorzy budynków o strategicznym znaczeniu (np. lotniska, szpitale, duże galerie handlowe)muszą wdrożyć środki bezpieczeństwa cybernetycznego zgodne z europejskimi normami.
Wymagania obejmują:
zarządzanie ryzykiem i incydentami,
kontrolę dostępu i segmentację sieci,
plan reagowania na incydenty,
szkolenia personelu i audyty.
Za naruszenie przepisów NIS2 grożą wysokie kary (do 10 mln euro lub 2% globalnego obrotu firmy).
Standardy i dobre praktyki techniczne
ISO/IEC 27001 i 27019– zarządzanie bezpieczeństwem informacji i systemów przemysłowych.
IEC 62443– najbardziej rozpoznawany zestaw norm dla systemów sterowania automatyki (w tym BMS).
BACnet/SC (Secure Connect)– nowa wersja protokołu BACnet z szyfrowaną komunikacją TLS i autoryzacją.
Zero Trust Architecture– zasada „nie ufaj nikomu” – każde urządzenie i użytkownik musi być zweryfikowany, nawet wewnątrz sieci.
Coraz więcej producentów automatyki (Siemens, Schneider Electric, Honeywell) implementuje te standardy w swoich kontrolerach i oprogramowaniu.
Jak budować bezpieczeństwo systemu BMS
Etap 1: Audyt i inwentaryzacja
Określenie, jakie systemy są połączone z siecią, jakie mają protokoły i kto ma do nich dostęp.
Sprawdzenie wersji oprogramowania i polityki aktualizacji.
Etap 2: Segmentacja i kontrola dostępu
Oddzielenie sieci OT od IT (np. VLAN, firewalle).
Wprowadzenie VPN i uwierzytelniania wieloskładnikowego (MFA) dla zdalnych połączeń.
Etap 3: Monitorowanie i reagowanie
Wdrożenie systemu SIEM lub IDS/IPS dedykowanego dla OT (np. Nozomi, Claroty).
Stałe logowanie działań i alertów.
Etap 4: Edukacja i procedury
Przeszkolenie techników i serwisantów – większość incydentów zaczyna się od ludzkiego błędu.
Opracowanie planu reagowania na incydenty (Incident Response Plan).
Wyzwania specyficzne dla automatyki budynkowej
Długa żywotność urządzeń– systemy pracują po 10–20 lat, często bez możliwości aktualizacji.
Kompatybilność z protokołami branżowymi– wiele z nich (np. Modbus) powstało w czasach, gdy bezpieczeństwo nie było priorytetem.
Ograniczona moc obliczeniowa urządzeń– nie wszystkie sterowniki mogą obsłużyć zaawansowane szyfrowanie.
Wielowarstwowe środowisko dostawców– różne firmy odpowiadają za różne fragmenty infrastruktury.
To powoduje, że klasyczne metody IT-security trzeba adaptować do realiów automatyki.
Kierunki rozwoju i rekomendacje
Bezpieczne projekty od podstaw („security by design”)– systemy automatyki mają być planowane z myślą o cyberbezpieczeństwie, a nie zabezpieczane po fakcie.
Certyfikacja urządzeń i integratorów– coraz częściej wymagane są certyfikaty zgodne z IEC 62443.
Integracja z zarządzaniem ryzykiem ESG– bezpieczeństwo cyfrowe staje się elementem zrównoważonego zarządzania budynkiem.
Stały monitoring i testy penetracyjne– identyfikacja luk w systemach BMS powinna być prowadzona cyklicznie, nie tylko po wdrożeniu.
Cyberbezpieczeństwo budynków to nie chwilowa moda, lecz fundament bezpiecznej automatyki.
W 2025 roku nie wystarczy już „zaufanie do producenta” – potrzebne są konkretne procedury, polityki i technologie zabezpieczające.
Budynki stają się cyfrowymi organizmami, połączonymi z siecią i rynkiem energii. A każdy taki organizm wymaga odporności– zarówno fizycznej, jak i cyfrowej.
